Delende burger zet fiscus aan het denken

‘Geld verdienen aan je auto’ staat er op de site van autodeelplatform SnappCar. ‘Plaats je accommodatie en word rijk’, adverteert accommodatiebemiddelaar Wimdu. De deeleconomie mag dan het aaibare aura van duurzaamheid en solidariteit hebben, het draait wel gewoon om geld. Zwart geld, want veel inkomsten uit de deeleconomie blijven buiten het zicht van de fiscus.

De deeleconomie is niet nieuw. Auto’s werden al uitgeleend, huizen geruild en de buurman met bandschuurmachine was populair bij klussende familie en omwonenden. Maar door de opkomst van gespecialiseerde platforms die wereldwijd vraag en aanbod bij elkaar brengen, heeft delen een grote en lucratieve vlucht genomen. Airbnb doet in veel grote steden de reguliere hotelbranche pijn en autodelen wint aan populariteit. In veel gevallen is ‘delen’ gewoon verhuren. En dan komt de fiscus in beeld. ‘Maar de Belastingdienst heeft de deeleconomie nog niet heel erg in het vizier’, is het understatement van Harmen van Sprang van sharenl.nl, kennis- en netwerkorganisatie voor de deeleconomie. Een boek over de deeleconomie van Van Sprang en Pieter van de Glind verschijnt deze zomer. Want de deeleconomie is ‘hot’.

Delen is goedkoper en efficiënter dan eigen bezit. En steeds meer mensen doen eraan mee. Gelokt door de inkomsten of de nieuwigheid. Van Sprang: ‘Wij proberen goede informatie over de deeleconomie te geven. Daar hoort ook fiscale informatie bij. Maar de fiscaliteit krijgt weinig aandacht. Wij raden iedereen aan om uit te zoeken hoe de regels zijn, en indien nodig inkomsten aangifte te doen. Maar de Belastingdienst weet ook niet precies wat hij met deze inkomsten aan moet. Er zit soms weinig lijn in de regelgeving. Logisch, de deeleconomie begint nu pas grote vormen aan te nemen. Nieuwe wet- en regelgeving is noodzakelijk, want alleen met aanpassing van de oude regels redden we het niet.’

Hoeveel er wordt omgezet in de Nederlandse deeleconomie is onbekend. Wel is duidelijk dat het meeste geld omgaat via populaire accommodatiesites als Airbnb. Daar levert een nacht in een populaire plaats al snel € 50 of (veel) meer op. En vaak gaat het om meerdere nachten. Een actieve Airbnb’er kan zo duizenden euro’s verdienen. De gemeente Amsterdam verwacht via Airbnb ‘enkele miljoenen’ aan toeristenbelasting binnen te halen, zo laat een woordvoerder weten. Dat zou betekenen dat Airbnb alleen al in de hoofdstad goed is voor minimaal € 40 mln aan verhuurinkomsten per jaar.

Op eerbiedige afstand volgt autodelen, waarbij particulieren tegen vergoeding hun auto tijdelijk afstaan aan andere particulieren. Dan gaat het om bedragen tussen de € 25 en € 100 per dag. De markt voor het delen van particuliere auto’s is nu ruim € 2 mln. En dan is er nog het kleine deelgrut, dat varieert van het verhuren van studieboeken tot het delen van maaltijden, met een financieel belang van een paar euro’s.

Inkomsten uit deelactiviteiten kunnen onder de belastingplicht vallen. In principe zijn neveninkomsten belastbaar, boven op het gewone inkomen en progressief belast. Wie van zijn deelactiviteiten serieus werk maakt, de markt op gaat en adverteert, kan bovendien te maken krijgen met btw-plicht. De heel actieve deler kan besluiten tot een ‘substantiële organisatie van kapitaal en arbeid’ en als ondernemer door het leven gaan. Dat biedt fiscale voordelen, maar stelt ook zwaardere eisen aan de wijze waarop de activiteiten worden georganiseerd.

Voor de burger lijkt er weinig verschil tussen het verhuren van zijn appartement of zijn auto, maar de fiscale regels zijn per deelactiviteit verschillend. Wie zijn eigen woning (deels) verhuurt via Airbnb moet 70% van die inkomsten opgeven. Bij autodelen ligt dat compleet anders. Door incidentele verhuur is de particuliere auto geen roerende zaak voor eigen gebruik meer, maar belastbaar vermogen in box 3. De huurinkomsten zijn vervolgens onbelast. Uitruil van andere gebruiksvoorwerpen, bijvoorbeeld via Peerby, is belastingvrij, maar het ‘ruilen’ van klussen kan weer wel tot een belastingaanslag leiden, zelfs al wisselt er daarbij geen geld van eigenaar.

De gemiddelde deler heeft geen benul van alle fiscale regels. Op de site van de Belastingdienst is weinig te vinden, en de info die de platforms geven, wijkt soms af. In de praktijk loopt het dan ook heel anders, weet Pascal Ontijd, oprichter en directeur van autodeelplatform SnappCar. ‘Er € is gedoogbeleid dat inkomsten tot € 5000 à € 6000 onbelast zijn. Zowel voor de btw als voor de inkomstenbelasting. Zo melden wij het ook op onze site. Dat bedrag schijnt ook een soort drempel te zijn voor verkopen op Marktplaats. Maar de Belastingdienst wil er officieel geen uitspraak over doen. Raar. Het maakt het lastig voor ons om verhuurders goed te informeren.’

Oprichter Henry Mentink van autodeelplatform MyWheels heeft een afspraak met de inspectie Zeeland dat inkomsten uit autodelen onbelast zijn. ‘Zo lang er tenminste geen sprake is van een echt verhuurbedrijf. Het probleem is dat wij niet weten of die afspraken voor heel Nederland gelden. Daar willen we graag duidelijkheid over hebben.’

Ontijd van SnappCar vindt dat er voorzichtig moet worden omgesprongen met belasting op deelactiviteiten. ‘Het zou zonde zijn als we de voordelen van gedeeld autobezit, dat de overheid juist wil bevorderen, te niet doen door direct de eerste euro te belasten. Dat gaat ten koste van de animo bij verhuurders.’ Volgens Ontijd is bij SnappCar de gemiddelde opbrengst per verhuurder € 1500.

De grote vlucht die Airbnb heeft genomen wekt wereldwijd de interesse van belastingdiensten. Al zal de Nederlandse verhuurder weinig wijs worden uit het belastingverhaal van Airbnb op de eigen website in het Nederlands. Dat is geheel geënt op de Amerikaanse situatie. De Amerikaanse belastingdienst heeft namelijk al wel actie ondernomen. Als de verhuurder geen aangifte doet van zijn huurinkomsten, houdt Airbnb de belastingen in.

In Nederland is het nog niet zover. Airbnb is een Amerikaanse bedrijf dat niet verplicht is om gegevens af te staan aan de Nederlandse fiscus. Een Nederlandse woordvoerder van Airbnb laat weten dat de intermediair geen principiële bezwaren heeft tegen het verstrekken van informatie aan de Nederlandse fiscus, maar dat daar nog geen sprake van is en dat dat wat Airbnb betreft nooit over individuele (ver)huurders zal gaan. Voor de gemeente Amsterdam houdt Airbnb automatisch 5% toeristenbelasting in op overnachtingen die via Airbnb in de hoofdstad worden geboekt. Amsterdam moet daarbij vertrouwen op de correctheid van de gegevens; ook de stad heeft geen inzage in individuele inkomsten van Amsterdamse Airbnb-verhuurders.

‘Het zal weinig enthousiasme oproepen in de samenleving, maar het lijkt me logisch dat deelplatformen als Airbnb uiteindelijk informatie aan de Nederlandse Belastingdienst gaan verstrekken’, zegt Gert-Jan van Norden, hoogleraar belastingrecht in Tilburg en belastingadviseur bij KPMG Meijburg. Hij heeft zich verdiept in de fiscale aspecten van de deeleconomie en merkt dat de belastingregels veel vragen oproepen. ‘In het begin ging het vooral over particulieren die hotels oneerlijke concurrentie zouden aandoen omdat ze geen btw hoeven rekenen. Nu begint ook het aspect van de inkomstenbelasting te spelen.’

Van Norden vindt dat voorzichtigheid is geboden met het bedenken van nieuwe regels voor mensen die ‘af en toe’ hun appartement verhuren. ‘Het gaat doorgaans € om kleine bedragen. In principe is het redelijk duidelijk wanneer je btw-plichtig bent, of een onderneming drijft. Bovendien hanteert de Belastingdienst open normen, dus kan elke situatie apart worden beoordeeld. Het echte probleem zit ’m in de controle. Als de deeleconomie een grote vlucht gaat nemen, hoe kan de fiscus daar dan greep op krijgen? Grootschalige individuele controle is onmogelijk en de deelplatforms zijn heel voorzichtig in het verstrekken van informatie.’

De Belastingdienst is volop bezig met het onderzoeken van de deeleconomie, zo laat woordvoerder Adriaan Ros weten. Dat is niet verwonderlijk. Door al dat gedeel lekken veel belastinginkomsten weg. ‘De sterke groei van de deeleconomie is aanleiding voor een nadere positiebepaling. We volgen de ontwikkelingen. Kenmerkend voor de deeleconomie is dat privébezittingen in het ruilverkeer worden gebracht. Dat kan zich ontwikkelen tot het feitelijk deelnemen aan het economisch verkeer met gevolgen voor de fiscale behandeling.’

De Belastingdienst ontvangt al gegevens over Uberpopchauffeurs en doet onderzoek naar de huurinkomsten van Airbnb. Er is nog geen sprake van gegevensuitwisseling en omdat Airbnb geen Nederlandse vestiging heeft, kunnen geen gegevens worden opgevraagd. Ros: ‘Alle partijen, ook de Belastingdienst, moeten aan deze nieuwe ontwikkeling wennen.’

kaders

Btw en winst uit onderneming

Inkomsten uit deelactiviteiten kunnen btw-plichtig zijn. Bij lage inkomsten (minder dan € 1883 btw per jaar) geldt de kleineondernemersregeling, waardoor er minder of geen btw hoeft te worden afgedragen. Btwplichtig zijn betekent niet automatisch dat de inkomsten worden gezien als winst uit onderneming. Daarvoor is ‘organisatie van arbeid en kapitaal’ nodig. Het voordeel van een onderneming is dat er meer fiscale aftrekmogelijkheden zijn, maar er gelden ook weer strengere eisen aan de bedrijfsvoering.

Grote vlucht

Geschat wordt dat Airbnb alleen al in Amsterdam goed is voor jaarlijks € 40 mln aan huurinkomsten

Belastingplicht

In principe zijn deelinkomsten belastbaar, maar de regels zijn onduidelijk

Achterstand

De fiscus loopt achter op de feiten, maar is bezig met inhalen

Delen, belast of niet?

Huizen, kamers

• Regels

70% van de inkomsten van de tijdelijke verhuur van de eigen woning of een kamer moet worden opgegeven.  Verhuur via Airbnb van een tweede (vakantie)woning is onbelast. Wie ook andere zaken voor zijn gasten doet, zoals ontbijt maken, valt onder de regels voor Bed & Breakfast.

• Praktijk

Inkomsten worden amper opgegeven. Airbnb wisselt geen gegevens uit met de Nederlandse Belastingdienst. De fiscus kan op Airbnb controleren wie zijn huis ter beschikking stelt, maar heeft geen zicht op de inkomsten. Langdurige kamerverhuur is tot € 5000 vrijgesteld van belasting.

Auto’s

• Regels

De autowaarde moet opgegeven in box 3 en valt onder de 1,2% rendementsheffing. De huurinkomsten zijn belastingvrij. Verricht de eigenaar ook arbeid om de auto te verhuren, dan is de auto zelf onbelast, maar geldt de verhuur als inkomen uit overige werkzaamheden en wordt deze belast.

• Praktijk

Inkomsten worden niet opgegeven. Volgens autodeelplatforms worden inkomsten tot ongeveer € 6000 ‘gedoogd’ als niet belastingplichtig. In principe kan de fiscus bij Nederlandse partijen gegevens opvragen.

Andere gebruiksvoorwerpen

• Regels

In principe niet belastingplichtig.

• Praktijk

Er wordt hier niets mee gedaan.

Delen met betaling in natura

• Regels

Als er diensten/klussen worden gedeeld via uitwisseling of via derden, dan kan dat belastingplichtig zijn, ook al wordt er niet betaald. De boekhouder die de administratie van de schilder doet in ruil voor een schilderbeurt moet formeel die financiële waarde opgeven als inkomsten.

• Praktijk

Doordat er geen geld van eigenaar wisselt, is controle vrijwel onmogelijk.

Crowdfunding

• Regels

Wie een lening verstrekt via een crowdfundingplatform moet de waarde opgeven in box 3. Daar kan vermogensrendementsheffing over worden geheven. De renteinkomsten zijn onbelast.  Onduidelijkheid is er over vergoedingen in natura en wat er gebeurt als leningen niet worden terugbetaald.

• Praktijk

Een platform als geldvoorelkaar. nl geeft leners een jaaroverzicht dat ze kunnen gebruiken bij hun belastingaangifte.

Taxidiensten, liften

• Regels

Wie voor Uber(pop) rijdt, wordt gezien als ondernemer. De inkomsten zijn belastingplichtig voor btw en inkomstenbelasting. Wie een lift aanbiedt via BlaBlaCar kan dat onbelast doen.

• Praktijk

Uber staat maatschappelijk ter discussie, dus er wordt gecontroleerd.